Sarılık Neden Olur, Belirtileri

SARILIK 

Sarılık neden olur? Sarılık belirtileri nelerdir? Sarılık, serumdaki bilirubinin artması sonucunda sklera, deri ve müköz membranların sarı renge boyanması halidir. Bir hastalık olmayıp bir bulgudur. Genelde hastanın kendisi ya da yakınları tarafından fark edilir. Birçok sarılık nedenleri vardır. Bu nedenlerin bir kısmı çok ciddidir. Bazıları ise bir hastalık bile değildir.

Bilirubin; hemoglobin, myoglobin, sitokromlar ve birçok respiratuvar enzimin yıkılmasından oluşan hem’in son ürünüdür. Sarı renkli ve suda erimeyen bir bileşik olan unkonjuge bilirubin, çeşitli aşamalardan geçerek karaciğerde suda eriyen konjuge bilirubin formuna dönüştürülür. Kısaca bilirubin metabolizması; üretim, taşınma, hepatosit tarafından tutulum, konjugasyon, ekskresyon, drenaj ve enterohepatik dolaşım olarak 7 aşamada gerçekleşir.

Total serum bilirubin düzeyi normalde 0.3- 1.2 mg/dl olup, 2- 2.5 mg/dl civarına yükselirse klinik olarak sarılık kendini göstermeye başlar. Bilirubin pigmenti, yüksek affinitesi nedeniyle en fazla elastin içeren (sklera gibi) dokularda birikir. Serum düzeyinde yaşanan minimal yükselmeler, ilk olarak dil üzerinde etki gösterir. Dilin frelunumun kısmında ve sklerada (subikter) renk değişikliklerine yol açabilir.

Derinin sarı renkte olması yüksek karoten içeren yiyecek alımı, antimalaryal bir ilaç olan kinakrin ve klorokin kullanılması, üremi, dinitrofenol veya pikrik aside maruz kalma durumlarında da görülebilmektedir. Bu tür sarılık nedenleri nde skleralarda ikter olmaması ve serum bilirubininin normal seviyelerinde bulunduğunun laboratuvar sonuçları tespiti ile kolaylıkla ayırt edilebilir.

Hiperbilirubinemi ve kolestaz yakından ilişkili fakat farklı kavramlardır. Hiperbilirubinemi sadece serum bilirubinindeki artışı ifade ederken, kolestaz safra oluşumunda veya akımındaki bozuklukla karakterize olup, hiperbilirubinemi ve buna ek olarak safranın diğer bileşenlerinde artışla kendini gösterir. Bu artışlarda safra asitleri her zaman bulunurken, fosfataz ve kolesterol bazen görülebilmektedir.

Sarılık Nasıl Sınıflandırılır

Anatomik olarak sınıflandırma prehepatik, hepatik ve posthepatik (obstrüktif) olarak üç şekildedir. Prehepatik nedenler bilirubinin karaciğere ulaşımının sağlanmadan önceki gelişen sebepler nedeniyle oluşan sarılık ile ilgilidir. İndirekt bilirubin artar, serum transaminazları ve alkalen fosfataz normal olarak seyreder. Yapılan idrar testlerinde ürobilinojenin arttığı tespit edilebilir.

Hepatik nedenler; tutulum, konjugasyon, ekskresyon ve drenaj aşamalarından kaynaklı meydana gelen ve direkt ya da indirekt karaciğerden kaynaklı nedenlerdir. Nedene göre predomnant olarak artış gösteren bilirubinin formu değişir. Hastalığın akut ya da kronik oluşuna göre eşlik eden transaminaz artışı (sıklıkla normalin 5 katından fazla),albüminde düşme, koagulasyon faktörlerinde azalma görülür. Alkalen fosfatozda hafif bir artışla (normalin 2- 3 katından az) vardır. Hastada altta yatan patolojinin derecesine bağlı olarak hafif bir yorgunluktan, asit, ödem , konfüyon ya da hepatik komaya kadara varabilen çok farklı klinik tablolarda seyredebilir. Konjenital hiperbilirübinemilerde ise yalnızca serum bilirubin yüksekliği mevcuttur.

Kolestatik nedenler ise asıl olarak drenaj aşamasından kaynaklıdır fakat ekskresyon aşamasındaki bozukluklara da hafif dereceli bir kolestaz eşlik edebilir. Direkt bilirubin, safra asitleri ve kolesterolda artış görülür. Transaminazlar hafif ya da orta derecede bir artış gösterirken (normalin 2-3 katından az), alkalen fosfataz belirgin olarak artmıştır. (normalin 3- 5 katından fazla) klinik olarak kaşıntı ön plana çıkar ve hastanın genel durumu iyidir.

Genel olarak hepatik ve kolestatik sarılık nedenleri arasında az veya çok bir içiçe geçiş vardır. Sarılığın eskiden daha çok kullanılan tedavi şekline göre medikal veya cerrahi olarak sınıflandırılması, bugün klinik olarak obstrüktif olmayan (medikal) veya obstrüktif( cerrahi) şeklinde kullanılmaktadır. Buna gerekçe olarak ise koledokolityazis gibi önceden cerrahi irişim ile tedavi edilen sarılık nedenlerinin bugün endoskopik veya peruktan olarak cerrahi dışı metodlarla tedavi edilebilmesidir.

Sarılık Neden Olur

• Üretim safhası nedenleri
• Bilirubinin fazla üretimi
• Konjenital hemolitik anemiler
• Kazanılmış hemolitik anemiler
• Taşınma safhası nedenleri
• Bilirubinin karaciğerde taşınmasından yaşanan bozukluklar (kalp yetmezliği, porto- kaval şantlar, sülfonamid ve salisilat gibi ilaç kullanımı)
• Tutulum safhası nedenleri
• Bilirubinin karaciğer hücrelerindeki tutulum bozuklukları (kontrast madde, BSP, ripampisin kullanımı, uzamış açlık durumu, sepsis)
• Tutulum ve konjugasyon safhası nedenleri
• Glukoronil transferaz eksikliği (konjenital indirekt hiperbilirubinemiler)
• Enterohepatik dolaşım safhası nedenleri (yenidoğan sarılığı)
• Ekskresyon safhası nedenleri
• Konjenital direkt hiperbilirubinemiler
• Diffüz hepatosellüler hastalıklar (akut ve kronik viral hepatit, alkol veya ilaç kullanımı, metabolik hastalıklar ve siroz)
• Drenaj safhası nedenleri
• Kolestaz
• Ekskresyon ve drenaj safhası nedenleri
• İnfiltratf karaciğer hastalıkları ( enfeksiyonlardan kaynaklı karaciğer hastalıkları, ilaçlar, sarkoidoz, malignite)

KOLESTAZ

• İntrahepatik kolestaz nedenleri
• İlaçlar ve toksinler
• Hepatosellüler hastalıklar (viral hepatit,nalkole bağlı karaciğer hastalıkları)
• Familyal (gebeliğin idyopatik kolestazı, bening rekürren iyopatik kolestaz, familiyal intrahepatik kolestaz)
• İmmünolojik karaciğer hastalıkları (primer biliyer siroz, intrahepatik primer sklerozan kolanjit)
• Kistik karaciğer hastalıkları
• Ekstrahepatik bakteriyel enfeksiyonlar
• Parenteral beslenme
• Malignite (hodgkin hastalığı, hipernefroma)
• Postoperatif kolestaz
• Ektrahepatik kolestaz nedenleri
• Biliyer hastalıklar
• Koledokolityazis
• Kolanjiokarsonoma
• Benng biliyer striktür
• Primer sklerozzan kolanjit
• Pankreas hastalıkları
• Karsinom
• Akut pankreatit
• Kranik pankreatit
• Retroperitoneal ve duodenal hastalıklar

Sarılık Belirtileri

Sarılıkta sarılık belirtileri, sarılığın nedeni ile ilgili değerli ipuçları verir.

• Koyu veya çay rengi idrar: Direk hiperbilirubineminin eşlik ettiği hepatosellüler ve kolestatik hastalıklarda görülür.
• Akolik gaita: Ekstrahepatik obstrüksiyon bulgusudur. Akolik gaitaya gizli kanamanın eşlik etmesi (ampuller veya periampuller tümörler, kolanjiokarsinom, pankreas başı kanseri), dışkının gümüş rengini almasına yol açar. Bu duruma silver tool adı verilir.

• Kaşıntı: Kolestazla ilişkilidir. Fakat nadiren hepatosellüler hastalıklarda da görülmesine karşın, indirekt hiperbilirubinemide görülmez.
• Sağ üst kadran ağrısı ve ateş: Bu sarılık belirtileri birlikteliği (klanjit triadı), genellikle koledokolityazis veya biliyer striktüre ikincil gelişen ekstrahepatik biliyer tıkanıklığa bağlıdır. İlaca bağlı veya viral hepatik ve alkolik karaciğer hastalığında da karın ağrısı ve ateş gibi sarılık belirtileri olabilir (titreme atakları olmaz), sırta yayılan ve öne eğilmekle hafifleyen sürekli karın ağrısı retroperitona lokal invazyon gösteren pankreas kanserinin karakteristik özelliğidir. Pankreasın baş kısmındaki kanserler koledok alt ucuna bası yapmak suretiyle sarılığa neden olup, karın ağrısına yol açmayabilirler.

İkterik semptomların çoğu halsizlik, iştahsızlık ve bulantı gibi nonspesifik semptomlara da neden olur. Fakat bunların sarılık nedeninin belirlemede yeri yok denecek kadar azdır.

TEŞHİS

• Laboratuvar Testleri ( tam kan sayımı, periferik yayma, retikülosit sayımı)
• Görüntüleme yöntemleri ( Ultrason, Hepatobiliyer sintigrafi, Magnetik rezonans kolanjiopankreatografi, Endoskopik ultrasonografi, Bilgisayarlı tomografi)
• Karacier iğne biyopsisi

Last Updated on 5 Mayıs 2022 by Saglikloji