Tıp dilinde steroid grubuna mensup ilaç ya da hormonlar şeklinde nitelendirilen ancak halk içinde daha çok kortizon olarak bilinen bu madde, esasında böbrek üstü bezlerinin kabuk bölümünden tüm vücuda salgılanan bir tür hormon olarak da tanımlanabilmektedir. Genellikle sabah saatlerinde yoğun olarak salgılanan bu hormon, insan vücudunu günün geri kalanında yaşanabilecek pek çok olaya karşı önceden hazırlıklı hale getirme özelliğine sahiptir. Beyinden gelen sinyallerin sonucunda salgılanan kortizonun sabah saatlerinde en üst seviyede olmasına karşın akşam saatlerinde ise en alt seviyeye indiği bilinmektedir.
İlk kez 1938 yılında keşfedilen kortizon, 1950 yılında Nobel ödülü de kazandırmış ve o yıllardan bu yana farklı pek çok hastalığın tedavisinde başarıyla uygulanmıştır. Kullanılmaya başlandığı ilk dönemlerde yalnızca vücuttaki hormonun birebir eşi olarak uygulamaları yapılırken, bugün gelinen noktada daha güçlü etki gösterebilen ve bununla birlikte çok daha az yan etkiye sahip olan sentetik kortizon çeşitleri de üretilerek sağlık alanına armağan edilmiştir.
İçindekiler
Kortizon Nedir
Vücutta hem yağ hem de karbonhidrat metabolizmasının düzenli şekilde işlemesinden sorumlu olan ve böbrek üstü bezleri tarafından üretilen kortizonun oluşumu vücudun anlık durumuna göre değişkenlik gösterebilmektedir. Vücudun ısısı ve kan basıncı gibi nedenlerle gün içerisinde üretilme miktarları farklılaşabilen kortizonun sağlıklı her bir bireyde ortalama 15 ila 40 mg arasında salgılandığı bilinmektedir. Fazla kilosu bulunan insanlarda ise vücutta kortizon üretimi yüzde 50 oranında artabilmektedir.
‘’Kortizon nedir?’’ sorusuna yanıt olarak bu hormonun doğumdan sonraki 3. haftada vücut tarafından üretilmeye başlandığı ve ölene kadar da sürdüğü bilinmektedir. Ancak nadir de olsa bazı bozukluklar nedeniyle kortizonun vücut tarafından çok az salgılandığı ya da hiçbir şekilde salgılanmadığı durumlarda dışarıdan kortizon tedavisi alınabilmektedir.
Dikkatle kullanılması gereken bu hormon, özellikle doktor kontrolü olmadan yapılan uygulamalarda hastalarda kalıcı hasarlara ve hatta ölüm gibi sonuçlara da neden olabilmektedir.
Kortizon Hangi Hastalıkların Tedavisinde Kullanılır
‘’Kortizon hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?’’ diye merak edenlere bu maddenin bugün farklı pek çok alanda tercih edilebildiği söylenebilmektedir. En çok romatizmal hastalıklar için uygulanan bir tedavi yöntemi olan kortizon ayrıca astım ve anafilaksi problemlerinde de iyileştirici etki gösterir. Tüm bunların yanı sıra cilt ve göz rahatsızlıkları, lösemi ve miyelom gibi kan hastalıklarında da yine kortizonun gücünden yararlanıldığı bilinmektedir. Kalp krizi sonrası meydana gelen sendromlar gibi kardiyovasküler sistemi doğrudan etkileyen sorunların dışında vücutta kalsiyum seviyesinin aşırı yükselmesiyle de tanımlanabilen hiperkalsemi durumunda ve iltihaplı bağırsak hastalıklarında yine kortizon tedavisi uygulanabilmektedir.
Sayısız hastalık için vücuda verilebilen kortizonun kullanım şekilleri ise hastalığın durumuna göre değişkenlik gösterebilmektedir. Günümüzde kortizon tedavisinden genellikle ağızdan alınan tablet şeklinde yararlanılsa da kimi durumlarda iğne ile vücuda enjektesi yapılabilmektedir. Tüm bunların dışında kortizon maddesinin inhalasyon yöntemi ile akciğerlere verilmesi ya da çeşitli cilt problemlerini giderebilmesi amacıyla merhem olarak vücuda sürülmesi de mümkün olabilmektedir.
Kortizonun Yan Etkileri Nelerdir
‘’Kortizonun yan etkileri nelerdir?’’ sorusuna kortizonun nasıl uygulandığına, nereye uygulandığına ve uygulama dozuna bağlı olarak yan etkilerinin kişiden kişiye değişebileceği söylenebilmektedir. Biyolojik sisteme bağlı kortizon uygulamalarında verilen hormon ilacı nedeniyle vücutta yoğun miktarda tuz ve su tutulması gerçekleştiği için sık sık kan basıncının yükselmesi gibi kortizonun yan etkileri ile karşılaşılabilmektedir. Kan basıncının bu şekilde yükselmesi, özellikle hali hazırda hipertansiyon hastalığından muzdarip kişilerde kötü sonuçlara neden olabilmektedir. Hipertansiyon hastası olmayanlarda uzun süreli kortizona devam edilmesi ise bu kişilerde de hipertansiyonun başlangıcına neden olabilmektedir.
Uzun süreli kortizon uygulamaları, vücutta yer alan kan şekeri değerlerini de fazlasıyla yükseltmekte ve bu nedenle diyabet gibi farklı pek çok hastalığa neden olabilmesi kortizonun yan etkileri arasında sayılabilir. Bu nedenle ‘’Kortizonun yan etkileri nelerdir?’’ diye merak edenlere şeker hastalığına sebep olabileceğinden de bahsedilebilmektedir.
Kortizonun yine uzun bir müddet boyunca hastalara uygulanması kemik erimesi problemlerine de yol açabilirken, özellikle çocuklarda gelişme ve büyüme geriliğine sebebiyet verdiği bilinmektedir. Psikolojik sorunları olan kişilere düzenli kortizon verilmesi, çoğu durumda hastaları kötüleştirebilmektedir.
Tüm bunların yanı sıra kortizonun zararları arasında adet gecikmesi ve adet düzensizlikleri, ciltte tüylenme, mide ülseri ve kas güçsüzlüğünün dışında kemik iliklerinde kan üretimiyle ilgili bazı sıkıntılar da yer almaktadır. Bahsedilen yan etkilerin şiddeti hastadan hastaya değişkenlik gösterebileceği için kortizonun muhakkak doktor tavsiyesiyle kullanılması ve yine uzman bir doktora danışılmadan kesinlikle doz değişimi yapılmaması gerekmektedir. Zira kortizon tedavisinde hastalara uygulanan dozların azaltılması, arttırılması ya da ilacın kullanımının aniden kesilmesi çok tehlikeli sonuçlara sebebiyet verebilmektedir.
Last Updated on 5 Mayıs 2022 by Saglikloji
